Dit was de Toekomst van de Waarheid
Hoe weten we nog wat echt is en wat we kunnen vertrouwen?
Woensdag 17 april organiseerde INNOVATE De Toekomst van de Waarheid, als onderdeel van De Vrede van Nijmegen Penning. Deze prijs wordt om de twee jaar uitgereikt aan iemand die zich inzet voor vrede op het Europese continent, en is een initiatief van gemeente Nijmegen, Radboud Universiteit en NXP.
Samen met Radboud Reflects is er een programma gepresenteerd waarin allerlei sprekers hun licht lieten schijnen op de ontwikkelingen in de journalistiek. Wat hebben we geleerd? En hoe staan bezoekers zelf tegenover de waarheid?
Bezoeker Frederique vertelt: “Als student journalistiek werd er door docenten altijd gehamerd op het belang van de waarheid. Dat vond ik altijd een beetje overdreven, maar in de praktijk merk ik pas echt welke gevaren er op de loer liggen. Daarom is het voor mij ontzettend waardevol om te horen hoe experts hierover denken, en om samen te sparren over hoe we van koers gaan veranderen.”
Onderzoeksjournalistiek van de bovenste plank
De eerste spreker van de avond was niemand minder dan Eliot Higgins. Hij was in Nijmegen omdat hij dit jaar De Vrede van Nijmegen Penning ontvangt voor zijn inzet met burger-onderzoeksjournalistieknetwerk Bellingcat. “Het allereerste begin van Bellingcat was mijn blog Brown Moses”, vertelde Eliot. “Ik schreef daar stukken over de oorlog in Syrië en het telefoonhack-schandaal in Groot Brittannië. De kickstart van het platform was de crash van MH17. Toen ontstond er echt een community rondom Bellingcat van mensen die de waarheid boven tafel wilden halen.” Momenteel doet Bellingcat onderzoek naar de troepenbewegingen en bombardementen in Oekraïne, door foto’s, video’s en locaties te analyseren.
Eliot had ook nog advies voor de journalisten van de toekomst. “Het is belangrijk om te beseffen dat de nieuwe generaties op een compleet andere manier nieuws nuttigen. We moeten de interactie aangaan met de jongste consumenten op hun eigen platforms, om te laten zien dat de media nog steeds in dienst staat van het publiek. Het heeft geen zin om sociale media te verbieden, jongeren moeten juist tools krijgen om via sociale media nieuws te nuttigen waarvan ze weten dat het echt is.”
Journalistiek en misinformatie
Maurits Martijn van de Correspondent vertelde over de situatie rondom misinformatie. “Gemiddeld is misinformatie maar 5 procent van alle content die iemand tot zich neemt. We worden dus niet heel erg ge
confronteerd met nepnieuws. Aan de andere kant: er is ook een kleine, vocale groep die misinformatie juist heel erg opzoekt, omdat zij zich willen afzetten van de mainstream media.”
Moderator Eva Eikhout stelde een moeilijke vraag aan Maurits: “Is het nuttigen van nieuws via sociale media wel een goed idee?”. Na even wikken en wegen was Maurits voorzichtig negatief, maar ook realistisch. “Ik denk niet dat je er nog aan ontkomt. Daarnaast: zonder een platform als Facebook was de Correspondent nooit zo groot geworden. We moeten als journalisten gewoon heel erg bewust zijn van onze onafhankelijkheid. We zijn leveranciers van informatie, feiten, verhalen en perspectieven. Dat moet eerlijk en transparant gebracht worden.”
Verwarring zaaien
Filosoof Lisa Kampen voelde journalist Jelle Brand Corstius aan de tand. “Ik zie twee doelen van desinformatie”, zegt Jelle. “Het verspreiden van een narratief en het zaaien van verwarring. Die eerste tactiek gebruikt Rusland voor het binnenland, om het volk te vertellen dat zij omringd zijn door vijanden en dat Poetin de enige is die niet corrupt is.” De tweede aanpak is bedoeld voor het buitenland. “Dan maakt het niet meer uit of de theorieën die ze naar buiten brengen geloofd worden. Ze willen verwarring zaaien, zodat het te moeilijk wordt om te bepalen wat de echte waarheid is.”
Jelle eindigt met een positieve noot: “Telegram begint tegenwicht te bieden tegen het narratief van de Russische staatstelevisie. Populaire kanalen zeggen wat er waar en onwaar is, en leveren daar ook bewijs voor. Het is goed om te zien dat de nieuwste generatie Russen niet zomaar alles gelooft.”
Politiek gaslighten voor beginners
Filosoof Natascha Rietdijk sloot de avond af. Ze sprak over post truth; een tactiek waarbij iemand zoveel onwaarheden verspreidt, dat de waarheid niet meer te vinden is. “Als je jezelf vragen stelt zoals ‘Wat nou als het Kremlin toch gelijkt heeft?’, of ‘Is Oekraïne de oorlog toch zelf begonnen?’, dan heeft post truth al gewerkt.”
Gelukkig is er ook tegengif, volgens Natascha: “Er niet in mee gaan! Eerst moet je het leren herkennen en daarna moet je weigeren om mee te gaan in die denkbeelden.”
Wat is de toekomst van de waarheid?
INNOVATE-directeur Hilmer Thijs heeft natuurlijk ook ideeën over de waarde van waarheid: “In mijn ogen is de waarheid belangrijk voor ons vertrouwen, de wetenschap en de democratie. Vanavond heb ik geleerd dat we nieuwsgierig moet blijven naar de waarheid, en kritisch moet kijken naar de informatie die ons wordt gepresenteerd in het digitale tijdperk.”
“Ik vond het vooral bemoedigend om te horen dat de experts er nog vertrouwen in hebben”, vult bezoeker Anna aan. “Er kwamen pittige onderwerpen voorbij, maar gelukkig waren er ook positieve geluiden. Dan ga je toch met een gerust hart naar huis!”
Benieuwd naar de meetups van INNOVATE? Bekijk dan even de agenda op de website, zodat je er de volgende keer bij kunt zijn!
Dit artikel is gepubliceerd in samenwerking met Letterdesk
