Maatschappelijk verantwoord ondernemen met InsectSense: bijen sporen supersnel corona op

Iedere week interviewt INNOVATE een organisatie uit de regio over technologische innovaties en duurzaam, innovatief of sociaal ondernemen. Deze week: InsectSense over hun biosensor BeeSense en biochip LumiNose. Recent heeft het bedrijf laten zien dat bijen met hun uitzonderlijke reukvermogen binnen enkele seconden COVID-19 kunnen vaststellen. Zo ontstaat een snelle, goedkope en makkelijke coronatest die breed toegankelijk is.

Van RTL Nieuws tot en met de Washington Post: toen Aria en zijn team met hun resultaten naar buiten traden was het overal nieuws. Bijen die binnen enkele seconden corona kunnen detecteren, trekt dan ook de aandacht. Dat bijen een uitzonderlijk goed reukvermogen hebben waar veel toepassingen voor te bedenken zijn, wist Aria echter al lang. “Tijdens mijn studie mijnbouwkunde leerden ze ons dat je op basis van planten mineralen in de natuur kunt vinden.” Het enige probleem: om de mineralen te vinden zou je honderden, zo niet duizenden planten moeten analyseren.

“Na het college ging ik naar huis, waar ik iemand te gast had. Toen ik binnenkwam, was hij een boek aan het lezen met op de cover een afbeelding van een bij op een bloem. Toen dacht ik: bingo! In plaats van bloemen kunnen we ook honing analyseren.” Zo ontstond Aria’s fascinatie voor bijen en hun producten.

Bijen die landmijnen ruiken

Hij kwam in contact met Duitse onderzoekers die wel wat zagen in zijn idee om met bijen mineralen te zoeken. Later belandde hij in Kroatië, waar hij bijen trainde om landmijnen te vinden op basis van de geur van TNT. Landmijnen lekken sporen van chemicaliën en bijen kunnen deze geur met hun hypersensitieve reukzin detecteren.  “De sensitiviteit van de reukzin van bijen staat gelijk aan een druppel water in 20 zwembaden met olympische afmetingen.”

“Maar toen de coronapandemie begon, dacht ik: als we honden kunnen trainen om het coronavirus op te sporen, waarom kunnen we dan niet bijen trainen om het coronavirus te detecteren?” Als we ziek worden, vinden er metabolismeveranderingen in ons lichaam plaats. Dat creëert een bepaalde geur. We kunnen bijen trainen om deze geur te detecteren.” 

Aria – inmiddels woonachtig in Nederland – legde contact met professor Wim van der Poel, die voor Wageningen Bioveterinary Research het onderzoek naar ‘Opkomende en zoönotische virussen’ leidt. Hij was enthousiast over het idee en samen zetten ze een onderzoek op om bijen te trainen het coronavirus te ruiken bij mensen en dieren.

Dat onderzoek ging twee maanden geleden van start en is in mei 2021 succesvol afgerond. Meer dan 150 bijen werden geconditioneerd om corona te herkennen: een wattenstaafje van een persoon besmet met het coronavirus werd de bij voorgehouden, waarna hij als beloning suikerwater kreeg. Bijen houden immers van zoetigheden. Na een geslaagde training steken bijen automatisch hun tong uit als ze een wattenstaafje met besmet speeksel krijgen voorgehouden.

Aria Samimi & Leon Schipper, oprichters Insectsense

Een machine die bijen traint

InsectSense heeft met de BeeSense een prototype ontwikkeld van een machine waarmee bijen op een eenvoudige manier getraind – en vervolgens ingezet als testers – kunnen worden. “De BeeSense is erg handig voor lage-inkomenslanden of ontwikkelingslanden waar ze een probleem hebben met hun infrastructuur, labfaciliteiten of testcentra”, legt Aria uit. Er is immers maar weinig nodig om de machine in te zetten: bijen in een kist en wattenstaafjes met speeksel of een aangesloten blaasapparaat. Camera’s detecteren vervolgens of een bij de tong uitsteekt en binnen vijf seconden is de uitslag bekend.

Bijen kunnen na afloop gewoon vrijgelaten worden, omdat ze – in tegenstelling tot bijvoorbeeld honden – geen menselijke virussen kunnen oplopen en dus geen corona met zich mee kunnen dragen. Tegelijkertijd is InsectSense ook bezig met de ontwikkeling van een biochip, waardoor er geen levende bijen meer ingezet hoeven te worden om COVID-19 of andere ziekten te detecteren.

Chip die ziektes opspoort

De LumiNose is een biochip waarin receptorproteïnen van bijen of andere insecten zijn gekopieerd, die reageren op moleculen of vluchtige organische stoffen. Op basis van machine learning zijn ‘vingerafdrukken’ van ziekten gemaakt en kan worden geconcludeerd of de testpersoon de ziekte heeft. “In plaats van levende insecten gebruiken, is het eigenlijk een chip die ziektes opspoort, op precies dezelfde manier als insecten dan doen”, legt Aria uit. “LumiNose kan worden gebruikt om welke ziekte dan ook vast te stellen. Het kan zelfs de ernst van de ziekte detecteren. Maar het kan ook worden gebruikt om voedselkwaliteit of milieu-emissies vast te stellen”, aldus Aria.

Net als zijn enthousiasme voor biomimetica – de wetenschap die zich bezighoudt met het gebruiken van de beste biologische oplossingen uit de natuur voor menselijke toepassen – is Aria ook enthousiast over Wageningen. “Ik vond de sfeer in Wageningen heel fijn en interessant. Het is een bekende universiteit in de wereld en nummer 1 in agrifood. Daarom besloot ik te blijven in Wageningen en hier een startup te beginnen.”

Startupvisa van OostNL

Aria verbleef in 2018 al een paar maanden voor onderzoek in Wageningen en keerde in 2019 terug, op basis van een ‘startupvisa’-programma voor niet-Europese ondernemers dat werd gefaciliteerd door OostNL. “Ik wil graag ondernemers aan onderzoekers verbinden. Door de pandemie kon ik echter niet beginnen met matchmaking van ondernemers en onderzoekers. Dus besloot ik om mijn eigen kennis in te zetten voor een startup.” Hij kwam in contact met Leon Schipper en samen startten ze InsectSense.

“Bij StartHub Wageningen hebben ze mij heel erg geholpen om te aarden hier. Ze hebben mij gesteund en geloven echt in mij.” Aria is ook enthousiast over de plek waar hij maatschappelijk verantwoord ondernemen kan. “De omgeving is heel erg gefocust op de natuur.” Een goede omgeving is dan ook belangrijk voor hem als ondernemer. “Bij ondernemen draait alles om het netwerk en inspiratie. Je hebt als ondernemer een ijkpunt en rolmodellen nodig.”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen met INNOVATE

INNOVATE ontwikkelde zich in 2020 als een online platform waar innovatieve bedrijven zich kunnen presenteren. Duurzaam, innovatief en sociaal ondernemen in de regio Arnhem, Nijmegen en Wageningen staat centraal. Van sustainable development goals tot technische innovaties: bij Innovate lees je het allemaal. Zo zorgen wij voor verbinding, inspiratie en activatie. De INNOVATE community bestaat uit honderden partijen en wij staan altijd open voor nieuwe ideeën en inspiratie. Meer weten? Neem contact met ons op!   

Dit interview is gepubliceerd in samenwerking met Letterdesk.