De ontwerpen van Ruud-Jan Kokke: ‘Ze moeten een vraag beantwoorden. Anders werkt het niet.’

Zo’n 40 jaar geleden begon ontwerper Ruud-Jan Kokke met ontwerpen. Daar is hij sindsdien nooit meer mee gestopt. “In mijn ontwerpen wil ik inspelen op een behoefte. Gewoon een kantoor inrichten met stoelen, dat doe ik niet. Er moet wat bijzonders in het ontwerp zitten, ik vind de vorm van een object het allerbelangrijkst.”

Dat Ruud-Jan een ontwerpbureau startte, was geen toeval. “Ik kom uit een familie van musici, edelsmeden en boeren. Allemaal zelfstandigen dus. Toen ik stopte met de kunstacademie, begon ik eerst een timmermansbedrijf. Het ontwerpen deed ik in die tijd tussendoor, het heeft een aantal jaar geduurd voordat ik daarvan kon leven.”

Het begon met een stoel

Het allereerste ontwerp dat Ruud-Jan maakte, was een ingeving. Na twee jaar Kunstacademie wist hij niet zo goed wat hij moest doen. Hij sprak met een bevriende psycholoog en kreeg opeens een idee. Ze zaten daar met zijn tweeën op slechte stoelen, dus besloot hij om twee nieuwe stoelen te ontwerpen en te maken. 

“Ik ben niet opgeleid als ontwerper. Ik voelde me daarom ook helemaal niet verplicht om te voldoen aan de eisen van een ontwerper. Het was een eerlijke stoel, lekker simpel. Zoals een kind een stoel zou tekenen eigenlijk. En die stoel kreeg opeens heel veel publiciteit en aandacht. Zo is de bal gaan rollen.”

Naam maken voor jezelf

“Als beginnende ontwerper is het niet eenvoudig om naam te maken. Ik had natuurlijk een ideaalplaatje in mijn hoofd, en ben op reis gegaan naar allerlei meubelfabrikanten om mijn ontwerpen te presenteren. Sommigen vonden het best leuk, anderen niet. Maar geen enkele fabrikant wilde mijn stoel in productie nemen.”

Volgens Ruud-Jan is het een emotionele rollercoaster geweest. “Het is emotioneel hard werken. Soms wordt je gewoon weggestuurd. Ik heb er een lange adem voor nodig gehad, maar uiteindelijk vond ik meubelwinkels en designzaken die meer interesse hadden dan de fabrikanten. Zo heb ik mijn eerste honderd stoelen verkocht!”

Innovatief op een eigen manier

Die allereerste stoel ontwierp Ruud-Jan nu veertig jaar geleden. “Dat was toen best een innovatief ontwerp. Er waren nog geen moderne, massief houten stoelen op de markt, alleen boereneiken meubels. Ik werkte met hout, zonder kleur of beits. Daarmee was ik een van de eerste ontwerpers die met naturel hout werkte.”

Waar Ruud-Jan vroeger hard moest zoeken naar bekendheid, zit dat nu wel goed. “Zo heb ik in opdracht van Boijmans Van Beuningen een museumkruk gemaakt. Lichtgewicht, stapelbaar en gemaakt van vliegtuigtriplex. Heel handig, maar ook mooi vormgegeven. Die kruk staat nu zelfs in musea in New York.”

Voor Ruud-Jan is innovatief ontwerpen letten op de vorm. In Het Dorp van Mies Bouwman moesten huizen komen die speciaal voor mensen met een beperking waren ontworpen. “Ik kreeg de opdracht om een proefwoning te ontwerpen. Ik ben daarom op bezoek gegaan bij mensen die in een rolstoel zitten, om te kijken wat zij nodig hebben in een ontwerp.”

Hij kwam tot de conclusie dat een normaal aanrecht helemaal niet geschikt is voor iemand in een rolstoel. “Waarom moet je zelf om het aanrecht heenrijden, als je ook het aanrecht kan draaien? Ik heb een rond aanrecht ontworpen op een draaiende schijf. Iemand in een rolstoel kan op één plek blijven, dat scheelt veel moeite!”

Eerst de vraag, dan het design

Als er een fabrikant bij Ruud-Jan aanklopt voor een leuk nieuw stoeltje, vindt hij dat moeilijk. “Ik werk het liefst vanuit een hulpvraag. Wat heeft iemand nodig? Wat kan deze situatie verbeteren? Dat maakt het werk juist zo mooi. Een arts zat met de wandelstok van zijn patiënten in zijn maag, want deze vielen steeds om. En hij wilde niet dat zijn patiënten te vaak moesten bukken om de stok op te rapen, dat was gevaarlijk.”

Ruud-Jan is toen aan de slag gegaan met een wandelstok die niet omvalt. “Het is een hele gewone stok geworden, met een bocht aan de bovenkant zodat het gewicht goed wordt verdeeld. Maar op de juiste plekken heb ik rubberen randen toegevoegd. Als je de stok laat leunen tegen een glad oppervlak, glijdt de stok niet weg. Ook heb ik het handvat langer gemaakt, zodat je de stok eenvoudig aan een tafel kunt hangen, zonder dat deze de grond raakt. Kleine dingen, die het wel een praktisch product maken.” Met zijn ontwerp won hij de Rote Punkt, een grote ontwerpprijs.

Ontwerpen is maar één onderdeel

Volgens Ruud-Jan vergeten jonge ontwerpers vaak dat het ontwerp maar één onderdeel van een groter product is. “Daar moet je wel echt rekening mee houden. Van ontwerp ga je naar ontwikkeling, productie en dan sales. Alle vier die onderdelen zijn even belangrijk! En zorg er altijd voor dat je met jouw product een vraag beantwoord. Je kunt heel hard werken aan een product, maar als niemand er op zit te wachten, heb je er helemaal niets aan. Dat is zonde van je werk.”